Quản Lý Rủi Ro Về Thuế: Phân Loại Doanh Nghiệp Theo Quy Định Mới

Key takeaways

• Mọi doanh nghiệp đều được tự động phân loại vào 5 hạng mức rủi ro thuế từ “rất thấp” đến “rất cao”
• Việc phân loại dựa trên 97 tiêu chí chi tiết về lịch sử tuân thủ, sự ổn định hoạt động và các chỉ số tài chính
• Doanh nghiệp bị xếp hạng “rủi ro cao” sẽ trở thành đối tượng ưu tiên thanh tra, kiểm tra
• Quản lý rủi ro về thuế là yêu cầu chiến lược để đảm bảo hoạt động kinh doanh không bị gián đoạn

Rủi ro về thuế là khả năng không tuân thủ pháp luật thuế, dẫn đến nguy cơ gây thất thu cho ngân sách nhà nước. Theo định nghĩa tại Thông tư 31/2021/TT-BTC, mức độ rủi ro được xác định dựa trên sự kết hợp giữa tần suất và hậu quả của rủi ro. Doanh nghiệp thuộc diện rủi ro về thuế là doanh nghiệp mà cơ quan thuế, thông qua phân tích dữ liệu, xác định có những dấu hiệu bất thường hoặc khả năng vi phạm cao.

Các hạng mức rủi ro theo quy định

Cơ quan thuế Việt Nam đã thiết lập một hệ thống phân loại rủi ro khoa học và toàn diện, tạo động lực cho doanh nghiệp tự nguyện tuân thủ tốt hơn.

Theo quy định tại Thông tư 31/2021/TT-BTC, người nộp thuế là doanh nghiệp được phân loại mức độ rủi ro tổng thể theo 5 hạng:

Hạng 1: Rủi ro rất thấp – Dành cho doanh nghiệp có lịch sử tuân thủ xuất sắc và hoạt động minh bạch. Những tổ chức này được hưởng mức độ giám sát tối thiểu và các thủ tục thuế được ưu tiên xử lý.

Hạng 2: Rủi ro thấp – Áp dụng cho các doanh nghiệp có mức độ tuân thủ tốt với một số điểm cần cải thiện nhỏ. Tần suất kiểm tra được giảm thiểu so với mức trung bình.

Hạng 3: Rủi ro trung bình – Dành cho doanh nghiệp có một số vấn đề trong tuân thủ nhưng chưa nghiêm trọng. Mức độ giám sát và kiểm tra ở mức tiêu chuẩn.

Hạng 4: Rủi ro cao – Áp dụng cho doanh nghiệp có nhiều dấu hiệu bất thường hoặc lịch sử vi phạm đáng lo ngại. Những tổ chức này sẽ bị giám sát chặt chẽ và có tần suất kiểm tra cao.

Hạng 5: Rủi ro rất cao – Dành cho những doanh nghiệp có nguy cơ vi phạm nghiêm trọng hoặc có hành vi cố ý trốn thuế. Đây là nhóm bị kiểm soát nghiêm ngặt nhất.

Đối với người nộp thuế thuộc mức rủi ro rất cao và rủi ro cao, cơ quan thuế sẽ áp dụng các biện pháp quản lý nghiêm ngặt theo quy định tại Điều 22 của Thông tư. Điều này có nghĩa những doanh nghiệp này sẽ trở thành đối tượng ưu tiên trong các đợt thanh tra, kiểm tra và phải chịu sự giám sát chặt chẽ hơn.

Việc phân loại này được thực hiện tự động thông qua hệ thống công nghệ thông tin, đảm bảo tính khách quan và minh bạch. Kết quả phân loại được cập nhật định kỳ dựa trên hành vi tuân thủ thực tế của doanh nghiệp. Để duy trì hạng rủi ro thấp, doanh nghiệp cần có các phương pháp quản lý hồ sơ nhân viên hiệu quả và quy trình tính lương chuẩn hóa để đảm bảo tuân thủ pháp luật.

Các tiêu chí chính để đánh giá và phân loại rủi ro

Hệ thống đánh giá rủi ro dựa trên hai nền tảng chính: kết quả đánh giá tuân thủ pháp luật thuế và 97 tiêu chí chi tiết được quy định tại Phụ lục II của Thông tư 31/2021/TT-BTC.

Kết quả đánh giá tuân thủ pháp luật thuế

Đây là yếu tố nền tảng, dựa trên lịch sử chấp hành các quy định pháp luật về thuế của doanh nghiệp trong thời gian hai năm trở về trước. Cơ quan thuế phân loại mức độ tuân thủ thành 4 mức: tuân thủ cao, tuân thủ trung bình, tuân thủ thấp và không tuân thủ.

Mức tuân thủ cao thể hiện doanh nghiệp đang hoạt động ổn định, thực hiện đầy đủ việc kê khai và nộp thuế đúng hạn, chấp hành tốt chế độ quản lý hóa đơn và không có vi phạm hành chính về thuế. Ngược lại, mức không tuân thủ áp dụng cho những doanh nghiệp có hành vi thiếu thuế, trốn thuế, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp hoặc không chấp hành quyết định thanh tra, kiểm tra.

Các tiêu chí đánh giá chi tiết

Cơ quan thuế sẽ phân tích 97 tiêu chí chi tiết được nhóm thành các lĩnh vực quan trọng:

Thông tin chung về doanh nghiệp

• Thời gian thành lập và hoạt động
• Địa chỉ trụ sở và loại hình doanh nghiệp
• Ngành nghề kinh doanh
• Mức độ tương xứng giữa số nhân viên với quy mô hoạt động

Tình hình kê khai và nộp thuế

• Tỷ trọng hồ sơ khai thuế đã nộp trên tổng số phải nộp
• Tỷ trọng hồ sơ nộp đúng hạn
• Việc điều chỉnh, bổ sung các chỉ tiêu trong tờ khai

Các chỉ số tài chính

• Biến động doanh thu, chi phí, lợi nhuận
• Tài sản và khả năng thanh toán
• Các khoản mục tài chính trọng yếu như phải trả người bán, người mua trả tiền trước

Lịch sử vi phạm và nợ thuế

• Số lần bị xử phạt hành chính về thuế
• Số tiền xử phạt và tình hình nợ thuế theo tuổi nợ
• Việc sử dụng hóa đơn và các giao dịch liên kết đáng ngờ

Những doanh nghiệp mới thành lập, thường xuyên thay đổi địa chỉ, có biến động tài chính bất thường hoặc lịch sử vi phạm sẽ được chấm điểm rủi ro cao hơn. Để tránh lỗi thường gặp trong quy trình tính lương và đảm bảo tuân thủ về lương thưởng, doanh nghiệp cần có hệ thống quản lý chặt chẽ.

Phân loại rủi ro ảnh hưởng trực tiếp đến việc kiểm tra thuế như thế nào?

Việc phân loại rủi ro không chỉ là bài tập học thuật mà có tác động thực tế đến hoạt động kinh doanh hàng ngày của doanh nghiệp.

Ưu tiên lựa chọn đối tượng kiểm tra

Doanh nghiệp được đánh giá rủi ro cao sẽ nằm trong danh sách ưu tiên hàng đầu cho các cuộc thanh tra, kiểm tra của cơ quan thuế. Xác suất bị kiểm tra của những doanh nghiệp này cao hơn đáng kể so với những doanh nghiệp có mức rủi ro thấp. Cơ quan thuế phân bổ nguồn lực hạn chế một cách hiệu quả bằng cách tập trung vào những đối tượng có khả năng vi phạm cao nhất.

Ngược lại, doanh nghiệp rủi ro thấp sẽ được hưởng lợi từ việc giảm tần suất kiểm tra hoặc thậm chí được miễn một số loại kiểm tra định kỳ. Điều này giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí, tạo ra môi trường kinh doanh ổn định không bị gián đoạn. Một hệ thống tuân thủ pháp luật hiệu quả đóng vai trò then chốt trong việc duy trì mức rủi ro thấp.

Nâng cao hiệu quả kiểm tra

Phân loại rủi ro giúp cơ quan thuế khoanh vùng chính xác các doanh nghiệp có dấu hiệu bất thường để kiểm tra trọng tâm, thay vì dàn trải nguồn lực. Khi đã xác định được những doanh nghiệp có nguy cơ vi phạm cao, cơ quan thuế có thể chuẩn bị tốt hơn cho cuộc kiểm tra, tập trung vào những vấn đề cụ thể và có khả năng phát hiện vi phạm cao hơn.

Ứng dụng công nghệ để tự động hóa

Hệ thống quản lý rủi ro hiện đại tích hợp công nghệ thông tin tiên tiến có khả năng tự động phân tích, chấm điểm và lập danh sách doanh nghiệp rủi ro cao một cách nhanh chóng và khách quan. Việc sử dụng thuật toán học máy và phương pháp chấm điểm tự động giúp loại bỏ yếu tố chủ quan và đảm bảo tính nhất quán trong việc đánh giá.

Áp dụng các biện pháp kiểm tra linh hoạt

Đối với doanh nghiệp rủi ro thấp, cơ quan thuế có thể áp dụng các biện pháp giám sát từ xa, giảm thiểu sự can thiệp trực tiếp vào hoạt động kinh doanh. Ngược lại, với những hồ sơ hoàn thuế từ doanh nghiệp rủi ro cao, cơ quan thuế sẽ thực hiện kiểm tra kỹ lưỡng trước khi quyết định hoàn thuế. Việc hiểu rõ tổng quan về tuân thủ năm 2025 giúp doanh nghiệp chuẩn bị tốt hơn cho các yêu cầu kiểm tra.

Kiểm soát và điều chỉnh liên tục

Việc phân loại rủi ro không phải là quyết định cố định mà được cập nhật và đánh giá định kỳ dựa trên hành vi thực tế của doanh nghiệp. Nếu một doanh nghiệp cải thiện được mức độ tuân thủ, họ có thể được điều chỉnh xuống mức rủi ro thấp hơn và hưởng lợi từ việc giảm bớt sự giám sát. Ngược lại, những doanh nghiệp có hành vi tuân thủ sa sút sẽ bị nâng mức rủi ro và phải chịu sự kiểm soát chặt chẽ hơn. Việc lựa chọn nhà cung cấp dịch vụ tuân thủ phù hợp có thể giúp doanh nghiệp duy trì và cải thiện mức độ tuân thủ một cách bền vững.

Hệ thống phân loại rủi ro thuế không chỉ là công cụ quản lý của cơ quan thuế mà còn là “la bàn” chiến lược cho mọi doanh nghiệp. Việc hiểu rõ và chủ động quản lý rủi ro về thuế của tổ chức không chỉ giúp tránh những rủi ro pháp lý và tài chính, mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh thông qua việc giảm thiểu chi phí tuân thủ và xây dựng uy tín với cơ quan quản lý. Để tránh bị xếp vào nhóm rủi ro cao, doanh nghiệp cần một hệ thống quản trị nội bộ vững chắc. Các dịch vụ HR và compliance chuyên nghiệp giúp doanh nghiệp xây dựng hệ thống minh bạch, tuân thủ tốt các quy định về lao động, lương thưởng, và thủ tục thuế. Điều này không chỉ bảo vệ doanh nghiệp khỏi rủi ro pháp lý và tài chính, mà còn trực tiếp cải thiện hồ sơ rủi ro thuế, giúp giảm thiểu sự giám sát và xây dựng nền tảng phát triển bền vững.