Sự Trỗi Dậy Của Nền Kinh Tế Gig: Hướng Dẫn Chiến Lược Cho Các Nhà Lãnh Đạo Doanh Nghiệp

Key takeaways

• Gig economy sẽ chiếm gần 50 % lực lượng lao động Hoa Kỳ vào năm 2025, khẳng định đây là một bước chuyển lâu dài chứ không phải xu hướng thoáng qua.
• Các nền tảng công nghệ đang tạo ra những thị trường hiệu quả, kết nối doanh nghiệp với nguồn nhân lực đa dạng — từ các dịch vụ cơ bản đến những chuyên gia có tay nghề cao trong các lĩnh vực như công nghệ thông tin, tài chính và y tế.
• Những công ty thông minh đang xây dựng các đội ngũ kết hợp giữa nhân viên toàn thời gian và lao động gig nhằm tăng tính linh hoạt và tiếp cận chuyên môn mà không phát sinh chi phí dài hạn.
• Để thành công, các doanh nghiệp cần có quy trình rõ ràng trong việc quản lý lao động hợp đồng và luôn cập nhật luật lao động để thu hút được những nhân tài độc lập hàng đầu.
• Các doanh nghiệp làm chủ được mô hình lực lượng lao động kết hợp này sẽ đạt được lợi thế lớn nhờ sự linh hoạt vượt trội và chi phí vận hành thấp hơn.

Gig economy (nền kinh tế gig) là một mô hình kinh tế trong đó các công việc tạm thời, linh hoạt và tự do trở nên phổ biến, người lao động chủ yếu làm việc bán thời gian hoặc theo hợp đồng ngắn hạn thay vì làm toàn thời gian cho một tổ chức cố định. Lao động gig chỉ những người làm việc tạm thời, độc lập, linh hoạt, chủ yếu thực hiện các công việc/dịch vụ ngắn hạn, mang tính tự do thay vì làm việc toàn thời gian, cố định tại một doanh nghiệp thông qua các nền tảng kỹ thuật số, nơi kết nối trực tiếp doanh nghiệp với nguồn nhân lực. Mô hình này phá vỡ cấu trúc lao động truyền thống, mang lại cho các công ty sự linh hoạt vượt trội và khả năng tiếp cận chuyên môn phù hợp đúng thời điểm cần thiết.

Những nhân tố chính trong nền kinh tế gig

Hệ sinh thái gig được vận hành bởi 3 nhóm nhân tố riêng biệt, mỗi nhóm đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra giá trị thông qua các kết nối kỹ thuật số. Việc hiểu rõ động lực và năng lực của họ là điều thiết yếu đối với bất kỳ nhà lãnh đạo nào muốn khai thác hiệu quả nguồn lao động này và là thành phần quan trọng trong kế hoạch chiến lược về lực lượng lao động.

1. Các nền tảng công nghệ – Trung tâm của thị trường gig

Các công ty nền tảng công nghệ là cơ sở hạ tầng chính thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế gig. Những cái tên như Uber, Upwork, Airbnb và TaskRabbit hoạt động như các chợ lao động thông minh, loại bỏ những trung gian truyền thống giữa doanh nghiệp và nhân lực độc lập.

Những nền tảng này vận hành dựa trên 4 nguyên tắc cốt lõi:

• Giao dịch trực tiếp – Kết nối trực tiếp giữa người cung cấp dịch vụ và khách hàng, loại bỏ các lớp trung gian tuyển dụng, giúp doanh nghiệp giảm chi phí và người lao động tăng thu nhập.
• Lịch trình linh hoạt – Người lao động nhận dự án tùy theo thời gian rảnh và nhu cầu của doanh nghiệp, hoàn toàn làm chủ lịch làm việc của mình.
• Thanh toán tích hợp – Hệ thống thanh toán tích hợp xử lý các giao dịch tài chính một cách an toàn và tức thì, thường thu một khoản phí nhỏ, đồng thời giảm gánh nặng hành chính.
• Hệ thống tin cậy – Hồ sơ chi tiết và hệ thống đánh giá công khai giúp tạo ra sự minh bạch, cho phép doanh nghiệp lựa chọn nhân tài dựa trên hiệu quả thực tế thay vì chỉ nhìn vào bằng cấp.

Hạ tầng công nghệ này đã tạo ra một thị trường nhân lực toàn cầu, hoạt động 24/7, không bị giới hạn bởi múi giờ hay địa điểm.

2. Hai nhóm chính trong lực lượng lao động gig

Người cung cấp lao động đại diện cho nền tảng của công việc gig dựa trên dịch vụ, cung cấp các dịch vụ thiết yếu như vận chuyển, giao hàng, bảo trì và các nhiệm vụ hành chính cơ bản. Những người lao động này thường phụ thuộc vào thu nhập từ gig như nguồn tiền chính của họ và thường phục vụ các doanh nghiệp cần dịch vụ ngay lập tức và theo địa điểm cụ thể.

Người cung cấp hàng hóa và dịch vụ tạo thành phân khúc có giá trị cao, bao gồm các chuyên gia có kỹ năng như lập trình viên phần mềm, chuyên gia tiếp thị số, nhà phân tích tài chính, nhà thiết kế đồ họa và cố vấn chiến lược. Những người lao động này thường có chuyên môn chuyên sâu và có thể sử dụng công việc gig như một nguồn thu nhập phụ hoặc như con đường nghề nghiệp đã chọn. Đối với doanh nghiệp, phân khúc này mang lại khả năng tiếp cận nguồn nhân lực chuyên môn cao, tốn kém mà không phải gánh chi phí cố định của tuyển dụng dài hạn.

3.Bốn loại lao động gig theo động lực làm việc:

Động lực của người lao động ảnh hưởng trực tiếp đến độ tin cậy, chất lượng công việc và khả năng làm việc lâu dài. Việc quản lý nhân sự thông minh bắt đầu từ việc hiểu rõ bốn kiểu người lao động đặc trưng dưới đây.

1. Freelancer toàn thời gian chủ động lựa chọn đây là sự nghiệp chính của họ, coi trọng sự độc lập và linh hoạt hơn là sự ổn định của công việc truyền thống. Họ thường rất cam kết và thường mang lại kết quả vượt trội.
2. Người làm thêm thu nhập bao gồm những người đang làm việc truyền thống nhưng tham gia gig để tăng thêm thu nhập, mang theo kinh nghiệm hợp tác và các mối quan hệ chuyên môn sẵn có vào các dự án. Nhiều người trong nhóm này đang khám phá xu hướng “nghỉ hưu ngắn hạn” trong công việc khi họ tìm kiếm sự cân bằng tốt hơn giữa công việc và cuộc sống.
3. Người lao động vì cần thiết là những người tự làm chủ nhưng lại mong muốn có việc làm lâu dài, tuy nhiên phải làm gig vì lý do tài chính. Họ có thể đang chuyển đổi ngành nghề hoặc chịu tác động từ biến động trong lĩnh vực hiện tại.
4. Người lao động bất đắc dĩ cảm thấy họ không có lựa chọn việc làm nào khác, thường là do thiếu kỹ năng, giới hạn về địa lý, hoặc hoàn cảnh kinh tế.

Mỗi nhóm này đòi hỏi cách quản lý phù hợp riêng và sự giao tiếp rõ ràng về kỳ vọng của dự án và thời hạn hoàn thành.

Nền kinh tế gig vận hành như thế nào?

Cơ chế hoạt động của nền kinh tế gig tạo ra hiệu quả mà hình thức tuyển dụng truyền thống không thể sánh kịp, thay đổi căn bản cách doanh nghiệp tiếp cận và sử dụng nguồn nhân lực.

Doanh nghiệp sử dụng các chợ việc làm trực tuyến để tìm kiếm nhân tài có kỹ năng và kinh nghiệm cụ thể. Các nền tảng này cho phép tìm kiếm chi tiết dựa trên chuyên môn, vị trí địa lý, thời gian sẵn sàng làm việc và ngân sách. Các công ty có thể xem hồ sơ chi tiết bao gồm portfolio, đánh giá từ khách hàng trước, và xếp hạng hiệu suất, giúp đưa ra quyết định lựa chọn đối tác một cách thông minh. Quá trình này loại bỏ phần lớn sự không chắc chắn thường đi kèm với tuyển dụng truyền thống, đồng thời mang lại sự minh bạch về chi phí và thời gian thực hiện.

Hệ thống này tạo ra mức tiết kiệm đáng kể về thời gian và chi phí so với các quy trình tuyển dụng thông thường. Doanh nghiệp tránh được các chi phí liên quan đến đăng tin tuyển dụng, sử dụng công ty tuyển dụng, kiểm tra lý lịch và quy trình phỏng vấn kéo dài. Các dự án thường có thể bắt đầu chỉ sau vài ngày, thay vì vài tuần hoặc vài tháng, giúp doanh nghiệp phản ứng nhanh với cơ hội thị trường hoặc nhu cầu vận hành.

Các nền tảng dựa trên điện toán đám mây quản lý toàn bộ quy trình công việc từ đầu đến cuối. Hệ thống này xử lý giao tiếp, chia sẻ tài liệu, theo dõi dự án, quản lý thời gian và thanh toán an toàn thông qua giao diện tích hợp. Cơ sở hạ tầng công nghệ này giúp giảm gánh nặng hành chính trong khi vẫn cung cấp khả năng giám sát tiến độ dự án và chi tiêu ngân sách theo thời gian thực.

Sự trỗi dậy của nền kinh tế gig

Vì sao nền kinh tế gig là chuyển dịch lâu dài không phải xu hướng nhất thời

Nhiều yếu tố mạnh mẽ đang cùng lúc hội tụ, biến các hình thức làm việc linh hoạt trở thành điều bình thường mới. Đây không phải là những điều kiện thị trường tạm thời — mà là những thay đổi mang tính căn bản trong cách công việc được thực hiện, đồng thời làm nổi bật những khác biệt cốt lõi giữa gig và công việc truyền thống.

Những tiến bộ công nghệ mạnh mẽ

Chuyển đổi số đã xóa bỏ các rào cản truyền thống đối với việc cộng tác từ xa và công việc theo dự án. Điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo (AI) và các nền tảng giao tiếp hiện đại cho phép phối hợp công việc trơn tru giữa doanh nghiệp và các đối tác độc lập, bất kể vị trí địa lý. Các công nghệ này không ngừng được cải tiến, khiến gig ngày càng hiệu quả và hấp dẫn hơn cho cả hai bên.

Các công cụ tự động hóa và trí tuệ nhân tạo đã nâng cao năng suất làm việc của người lao động gig một cách đáng kể. Có tới 95% người lao động độc lập cho biết hiệu suất làm việc của họ tăng lên nhờ ứng dụng công nghệ. Mức năng suất này giúp người lao động gig ngày càng có tính cạnh tranh hơn so với nhân viên truyền thống, đồng thời làm giảm chi phí phối hợp — vốn là một trong những lý do khiến công việc hợp đồng từng kém hấp dẫn đối với các dự án phức tạp. Vai trò của công nghệ trong việc thúc đẩy đổi mới doanh nghiệp đã thay đổi căn bản cách doanh nghiệp tiếp cận mô hình lao động linh hoạt.

Sự thay đổi trong kỳ vọng của lực lượng lao động

Những chuyển biến thế hệ trong sở thích nghề nghiệp đang ủng hộ sự linh hoạt và tính độc lập hơn là sự an toàn của việc làm truyền thống. Các chuyên gia thuộc thế hệ Millennials và Gen Z ưu tiên sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống, những dự án có ý nghĩa và sự đa dạng trong sự nghiệp — hơn là sự ổn định và các phúc lợi vốn gắn liền với việc làm dài hạn. Những ưu tiên này hoàn toàn phù hợp với cơ hội mà nền kinh tế gig mang lại.

Khái niệm thăng tiến trong sự nghiệp cũng đã thay đổi hoàn toàn. Các chuyên gia hiện đại xây dựng sự nghiệp thông qua phát triển kỹ năng và mở rộng mạng lưới quan hệ, thay vì leo lên các bậc thang truyền thống trong doanh nghiệp. Điều này khiến gig trở thành một con đường hấp dẫn để phát triển nghề nghiệp và đa dạng hóa thu nhập.

Nhu cầu linh hoạt trong kinh doanh chưa từng có

Biến động kinh tế và tốc độ thay đổi công nghệ nhanh chóng đòi hỏi các doanh nghiệp phải duy trì sự linh hoạt trong vận hành — điều mà các cấu trúc tuyển dụng truyền thống không thể đáp ứng. Các công ty cần mở rộng hoặc thu hẹp hoạt động một cách nhanh chóng để phản ứng kịp thời với điều kiện thị trường, nhu cầu khách hàng và áp lực cạnh tranh, mà không phải gánh chịu chi phí cố định và cam kết dài hạn từ việc tuyển dụng truyền thống.

Nền kinh tế gig cho phép doanh nghiệp tiếp cận chuyên môn cao cho các dự án cụ thể mà không cần xây dựng năng lực cố định — vốn có thể nhanh chóng trở nên lỗi thời. Cách tiếp cận này giúp giảm thiểu rủi ro, đồng thời vẫn đảm bảo khả năng tiếp cận kỹ năng và kiến thức tiên tiến, đặc biệt quan trọng trong các ngành công nghiệp dựa trên công nghệ, nơi mà năng lực thay đổi liên tục.

Những xu hướng chiến lược then chốt định hình tương lai của nền kinh tế gig

Bốn xu hướng lớn trong nền kinh tế gig đang mở rộng cả phạm vi lẫn mức độ tinh vi của gig, tạo ra những cơ hội chưa từng có cho việc hoạch định nguồn nhân lực chiến lược.

1. Sự chuyển dịch sang kỹ năng chuyên môn cao và có giá trị

Sự phát triển của gig vượt ra khỏi các dịch vụ cơ bản để tiến tới các vai trò chuyên nghiệp và chuyên môn sâu, thể hiện một sự thay đổi căn bản trong cách doanh nghiệp tiếp cận nguồn chuyên gia. Hiện nay, các công ty thường xuyên thuê các đối tác độc lập để thực hiện những dự án phức tạp trong các lĩnh vực như an ninh mạng, phân tích dữ liệu, mô hình tài chính, tư vấn chiến lược và phát triển công nghệ tiên tiến.

Xu hướng này cho phép doanh nghiệp tiếp cận nguồn chuyên môn đẳng cấp thế giới mà không phải gánh chi phí cố định của tuyển dụng dài hạn. Điều này đặc biệt có giá trị với những dự án chuyên biệt, đòi hỏi kỹ năng cụ thể trong một khoảng thời gian giới hạn. Các công ty có thể hợp tác với những chuyên gia hàng đầu trong các lĩnh vực mới nổi mà không cần ràng buộc quan hệ lao động lâu dài — vốn có thể không còn phù hợp với nhu cầu kinh doanh trong tương lai.

2. Việc tích hợp trí tuệ nhân tạo và tự động hóa

Trí tuệ nhân tạo đang tạo ra cuộc cách mạng ở cả hai phía của nền kinh tế gig. Các nền tảng kết nối dựa trên AI phân tích yêu cầu dự án, năng lực của người lao động và dữ liệu hiệu suất trong quá khứ để xác định sự kết hợp tối ưu giữa nhân sự và dự án với độ chính xác chưa từng có. Công nghệ này giúp giảm thời gian và công sức cần thiết để tìm đúng đối tác, đồng thời cải thiện kết quả của dự án.

Đối với người lao động gig, các công cụ AI nâng cao năng suất và năng lực, cho phép họ cạnh tranh hiệu quả cho các dự án có giá trị cao. Các công cụ tự động hóa tài liệu, phân tích dữ liệu và giao tiếp giúp các đối tác độc lập cung cấp kết quả đạt chuẩn doanh nghiệp, khiến họ ngày càng trở thành lựa chọn hấp dẫn thay thế cho nhân viên truyền thống trong một số loại công việc nhất định.

3. Sự trỗi dậy của các đội ngũ kết hợp, linh hoạt

Các công ty tiên tiến đang từ bỏ lựa chọn “2 chọn 1” giữa nhân viên toàn thời gian và lao động hợp đồng. Thay vào đó, họ xây dựng các mô hình lực lượng lao động tích hợp, kết hợp cả hai một cách chiến lược. Những đội ngũ kết hợp này sử dụng nhân viên cố định cho các chức năng cốt lõi, trong khi thuê người lao động gig cho các dự án chuyên biệt, nhu cầu theo mùa hoặc các sáng kiến đổi mới.

Cách tiếp cận lai này mang lại sự linh hoạt tối ưu đồng thời duy trì được tính liên tục và văn hóa tổ chức. Các công ty có thể mở rộng hoặc thu hẹp năng lực nhanh chóng tùy theo nhu cầu kinh doanh, đồng thời vẫn giữ được kiến thức nội bộ và đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng nhất quán nhờ vào nền tảng nhân sự cố định. Việc triển khai các quy trình hoạch định nguồn nhân lực chiến lược một cách hiệu quả sẽ giúp tổ chức tối ưu hóa sự cân bằng giữa lực lượng lao động cố định và linh hoạt.

4. Tầm quan trọng ngày càng tăng của quyền lợi người lao động và các quy định pháp lý

Khi nền kinh tế gig ngày càng phát triển, các chính phủ trên toàn thế giới đang ban hành những quy định mới dành cho các đối tác độc lập nhằm giải quyết vấn đề trả lương công bằng, quyền tiếp cận phúc lợi, và bảo vệ người lao động. Những thay đổi này nhằm mục tiêu cân bằng giữa tính linh hoạt và sự an toàn cho người lao động, đồng thời đảm bảo sự đối xử công bằng giữa các mô hình việc làm khác nhau. Việc hiểu rõ tác động của nền kinh tế gig đối với người lao động trở nên cực kỳ quan trọng đối với việc tuân thủ pháp luật và thu hút nhân tài.

Các nhà lãnh đạo doanh nghiệp cần luôn cập nhật những yêu cầu tuân thủ đang thay đổi để tránh rủi ro pháp lý và giữ vững khả năng tiếp cận những tài năng hàng đầu. Những công ty chủ động chăm lo phúc lợi cho người lao động, cung cấp chế độ đãi ngộ cạnh tranh và hỗ trợ phù hợp sẽ có lợi thế trong việc thu hút và giữ chân các đối tác chất lượng cao, đặc biệt khi các quy định ngày càng chặt chẽ hơn.

Sự trỗi dậy của nền kinh tế gig thể hiện một sự chuyển đổi lâu dài trong cách doanh nghiệp tiếp cận nhân tài và quản lý tính linh hoạt trong lực lượng lao động. Để thành công, các công ty cần tích hợp chuyên môn theo yêu cầu vào chiến lược nhân sự tổng thể, đồng thời xây dựng các quy trình quản lý đối tác tuân thủ pháp luật. Những công ty làm chủ được mô hình kết hợp — giữa nhân viên cố định và lao động gig chuyên môn cao — sẽ đạt được lợi thế cạnh tranh đáng kể thông qua khả năng thích ứng nhanh, chi phí vận hành thấp, và khả năng tiếp cận với nguồn nhân lực hàng đầu thế giới. Đối với các tổ chức muốn triển khai mô hình lao động linh hoạt một cách hiệu quả, việc hợp tác với các đơn vị cung cấp dịch vụ nhân sự chuyên nghiệp hoặc sử dụng giải pháp thuê ngoài nhân sự tạm thời có thể mang lại hạ tầng và hỗ trợ pháp lý cần thiết để phát triển trong bối cảnh việc làm mới này. Tương lai sẽ thuộc về những tổ chức dám đón nhận mô hình nhân tài linh hoạt mà vẫn duy trì được hiệu quả vận hành và tuân thủ pháp lý.