Công Ty Thưởng Cổ Phiếu Có Phải Chịu Thuế TNCN Không?

Key takeaways

• Thuế cổ phiếu thưởng chỉ phát sinh khi nhân viên thực hiện chuyển nhượng, không phải tại thời điểm nhận thưởng
• Cổ phiếu thưởng có phải đóng thuế phụ thuộc vào thời điểm bán, không phải lúc nhận
• Nghĩa vụ kê khai và nộp thuế thay thuộc về tổ chức như công ty chứng khoán hoặc công ty phát hành, không phải cá nhân
• Chính sách ESOP cho người lao động cần quy trình tuân thủ rõ ràng để tránh rủi ro pháp lý

Cổ phiếu thưởng từ công ty là một dạng phúc lợi hoặc thu nhập bổ sung, nên pháp luật coi đây là thu nhập chịu thuế nhằm đảm bảo công bằng giữa các loại hình phúc lợi (tiền, hiện vật, cổ phiếu). Thuế TNCN với cổ phiếu thưởng là khoản thuế đánh vào thu nhập của cá nhân khi được công ty thưởng bằng cổ phiếu (ví dụ thông qua chương trình ESOP hoặc thưởng thành tích. Khi nhân viên bán cổ phiếu thưởng, họ phải kê khai và nộp thuế thu nhập cá nhân từ cổ phiếu thưởng cho cả thu nhập từ lương và thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán.

Cổ phiếu thưởng có phải đóng thuế thu nhập cá nhân không?

Theo quy định tại Thông tư 111/2013/TT-BTC, tại thời điểm người lao động nhận cổ phiếu thưởng từ công ty, họ chưa phải nộp thuế TNCN. Nghĩa vụ thuế chỉ chính thức phát sinh khi cá nhân thực hiện chuyển nhượng số cổ phiếu thưởng này.

Cơ chế hoãn thuế này mang lại lợi ích kép cho cả doanh nghiệp và người lao động:

• Đối với doanh nghiệp: Triển khai các chương trình ESOP mà không gây áp lực tài chính tức thời cho nhân viên, từ đó tăng tính hấp dẫn của gói phúc lợi nhân viên
• Đối với người lao động: Nắm giữ cổ phiếu trong thời gian dài để tối ưu hóa giá trị đầu tư mà không phải lo lắng về gánh nặng thuế ban đầu

Khi cá nhân quyết định bán cổ phiếu thưởng, khoản thu nhập nhận được sẽ được đánh thuế theo hai góc độ khác nhau: 

• Đây được coi là thu nhập từ tiền lương, tiền công vì bản chất cổ phiếu thưởng là một khoản phúc lợi do công ty trao cho người lao động để ghi nhận thành tích và tạo động lực gắn kết lâu dài.
• Khoản thu nhập này cũng được tính là thuế thu nhập cá nhân từ cổ tức phát sinh từ hoạt động chuyển nhượng chứng khoán.

Việc áp dụng cơ chế thuế này tạo ra một công cụ tài chính linh hoạt cho doanh nghiệp. Nhân viên có thể lựa chọn thời điểm bán phù hợp với tình hình tài chính cá nhân và xu hướng thị trường, từ đó tối ưu hóa cả lợi ích cá nhân và hiệu quả chương trình thưởng của công ty. Điều này đặc biệt có ý nghĩa với những công ty khởi nghiệp hoặc doanh nghiệp đang trong giai đoạn tăng trưởng mạnh.

Khi người lao động được công ty thưởng cổ phiếu, khai thuế TNCN như thế nào?

Căn cứ theo Nghị định 126/2020/NĐ-CP, trách nhiệm kê khai và nộp thuế thay cho người lao động không thuộc về cá nhân mà thuộc về tổ chức phát hành hoặc các tổ chức trung gian, tùy thuộc vào nơi chứng khoán được giao dịch.

Cơ chế này mang lại những lợi ích đáng kể:

• Giảm thiểu gánh nặng thủ tục cho người lao động
• Giảm rủi ro sai sót trong dịch vụ kê khai thuế TNCN nhờ sự hỗ trợ của các tổ chức chuyên nghiệp
• Tăng tính minh bạch trong quá trình quản lý thuế ESOP

Đối với cổ phiếu giao dịch qua Sở giao dịch chứng khoán

Những cổ phiếu được giao dịch trên sàn chứng khoán chính thức có hệ thống quản lý thuế tương đối đơn giản và minh bạch. Trách nhiệm khai và nộp thuế thay cho người lao động sẽ thuộc về:

• Công ty chứng khoán hoặc ngân hàng thương mại nơi cá nhân mở tài khoản lưu ký
• Công ty quản lý quỹ nơi cá nhân ủy thác danh mục đầu tư

Những tổ chức này thường đã được trang bị hệ thống quản lý thuế tự động, có khả năng tính toán và khấu trừ thuế ngay tại thời điểm giao dịch. Điều này đảm bảo người lao động nhận được số tiền ròng sau thuế một cách nhanh chóng và chính xác, đồng thời nghĩa vụ tuân thủ thuế được thực hiện đúng quy định mà không cần sự can thiệp trực tiếp từ doanh nghiệp phát hành.

Đối với cổ phiếu không giao dịch qua Sở giao dịch chứng khoán

Với những cổ phiếu không được niêm yết trên sàn giao dịch chính thức, việc xác định trách nhiệm thuế trở nên phức tạp hơn. Trách nhiệm này được phân chia dựa trên tình trạng pháp lý và cách thức quản lý của từng loại chứng khoán:

1. Chứng khoán của công ty đại chúng đã đăng ký tập trung: Công ty chứng khoán hoặc ngân hàng nơi cá nhân lưu ký sẽ đảm nhận nghĩa vụ thuế
2. Chứng khoán của công ty cổ phần chưa đại chúng có ủy quyền: Công ty chứng khoán được ủy quyền quản lý danh sách cổ đông sẽ chịu trách nhiệm kê khai và nộp thuế thay
3. Các trường hợp còn lại: Chính công ty phát hành cổ phiếu thưởng sẽ có trách nhiệm khai thuế và nộp thuế thay cho người lao động

Trường hợp thứ ba đặc biệt phổ biến với những công ty khởi nghiệp hoặc doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa niêm yết. Thực tế này đặt ra yêu cầu cao đối với các doanh nghiệp trong việc xây dựng năng lực tuân thủ nội bộ. Doanh nghiệp cần đảm bảo đội ngũ tài chính và nhân sự của mình có đủ kiến thức chuyên môn về thuế, hoặc cần thiết lập mối quan hệ với các đơn vị tư vấn thủ tục hành chính và tuân thủ chuyên nghiệp để đảm bảo việc thực hiện nghĩa vụ này không gây rủi ro pháp lý cho công ty.Thưởng cổ phiếu đại diện cho một chiến lược nhân sự tiến bộ, giúp doanh nghiệp không chỉ thu hút mà còn gắn kết nhân tài trong dài hạn thông qua việc chia sẻ thành công. Tuy nhiên, sự thành công của chính sách ESOP cho người lao động phụ thuộc vào khả năng của doanh nghiệp trong việc hiểu và tuân thủ các nghĩa vụ pháp lý đi kèm. Các CEO cần chỉ đạo ngay việc thiết lập quy trình tuân thủ thuế cổ phiếu thưởng chặt chẽ, chuẩn hóa quy trình tính lương, xác định rõ ràng đơn vị chịu trách nhiệm cho từng loại giao dịch cổ phiếu, và đầu tư vào năng lực chuyên môn cần thiết để bảo vệ cả lợi ích của công ty và quyền lợi của nhân viên.